Bài văn cảm nhận về đoạn thơ trong “Tây Tiến” của Quang Dũng; từ đó, nhận xét bút pháp nghệ thuật của nhà thơ có thể được triển khai theo hướng:
a. Mở bài
Ví dụ: Mỗi khi đọc các sáng tác văn chương, tôi thường hình dung về những khoảng trống mà mỗi nghệ sĩ cùng sáng tác của họ sẽ để lại cho nền văn học nếu họ vắng mặt. Sẽ có những khoảng trống thực sự không thể bù đắp được bởi những gì mà nghệ sĩ ấy cùng tác phẩm của họ đã mang đến cho người đọc. Với tư duy ấy, tôi đã nghĩ đến Quang Dũng và thi phẩm “Tây Tiến” của ông. Và Quang Dũng cùng “Tây Tiến” bao năm nay vẫn hấp dẫn tôi từ những dòng viết đầu tiên, dù đây không phải là sáng tác duy nhất trong nền thơ ca Việt Nam viết về đề tài người lính:
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời!
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”
b. Thân bài
 Giới thiệu khái quát tác giả, tác phẩm, đoạn thơ
Tham khảo Câu 2 phần Làm văn - Đề số 12
 Giải quyết vấn đề nghị luận
 Cảm nhận về đoạn thơ
Đoạn thơ gợi tả bức tranh thiên nhiên núi rừng miền tây và hình tượng người lính thấp thoáng trên chặng đường hành quân
- Hai dòng thơ đầu:
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi” + Viết về nỗi nhớ - cảm xúc chủ đạo, bao trùm toàn bài thơ.
+ Đó là nỗi nhớ của nhân vật trữ tình - tác giả Quang Dũng - người đã từng tham gia binh đoàn Tây Tiến, đã từng có những ngày tháng gắn bó với binh đoàn Tây Tiến và sống, chiến đấu ở dải đất miền Tây.
+ Nỗi nhớ hướng về thiên nhiên (“sông Mã”, “rừng núi”) và con người (lính Tây Tiến), hướng về nơi/địa bàn hoạt động (của lính Tây Tiến) và những người đồng đội của nhà thơ.
+ Nỗi nhớ được Quang Dũng thể hiện qua các yếu tố nghệ thuật:
• Điệp âm/vần “ơi” (âm mở) như kéo dài hơn nỗi nhớ theo suốt chiều dài, chiều rộng của không gian sông nước, núi rừng miền Tây.
• Từ láy “chơi vơi” gợi tả nỗi nhớ da diết, thường trực, lúc nào vơi đầy trong tâm khảm của con người.
• Tiếng gọi “Tây Tiến ơi” như tiếng lòng bồi hồi, thổn thức đang dấy lên, cuộn lên trong Quang Dũng.
• Điệp từ “nhớ” xuất hiện trong dòng thơ thứ hai như để điệp dày hơn/tô đậm, khắc sâu hơn cho nỗi nhớ trong lòng nhân vật trữ tình.
 Hai dòng thơ mở đầu bài thơ đã khái quát trong đó cảm xúc chủ đạo của toàn bài thơ.
- Đoạn tiếp:
+ Nỗi nhớ thiên nhiên núi rừng Tây Bắc:
• Suốt dọc đoạn thơ là sự xuất hiện của rất nhiều địa danh (Sài Khao, Mường Lá, Pha Luông, Mường Hịch, Mai Châu). Các địa danh một mặt như là những cột mốc chỉ báo cho những chặng đường mà Quang Dũng và đồng đội đã đi qua, một mặt lại là ảnh chiếu thể hiện sự ghi nhớ sâu đậm của Quang Dũng về một thời đã sống, đã chiến đấu cùng đồng đội của mình - những người lính Tây Tiến.
• Các hình ảnh: “sương lấp”, dốc tiếp dốc, “cồn mây”, “ngàn thước lên cao ngàn thước xuống” cùng các âm thanh “thác gầm thét”, “cọp trêu người” đã gợi tả vẻ đẹp hùng vĩ, hiểm trở, độc dữ của thiên nhiên nhiên núi rừng Tây Bắc.
o Hiện lên trước mắt người đọc là hình ảnh dốc tiếp dốc, đồi tiếp đồi, núi tiếp núi; dốc càng cao vực càng sâu. Chèn lấp các thung sâu là những khối mây, khối sương lèn chặt. Nơi này, thác đổ ngày đêm và hùm beo hổ dữ cũng lai vãng liên tục.
o Để gợi tả hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ, hiểm trở, độc dữ như thế, Quang Dũng đã sử dụng:
 Phép điệp: điệp từ “dốc”, điệp ngữ “ngàn thước” gợi tả hình ảnh những con dốc, những ngọn đồi liên tiếp, nối tiếp nhau. Theo đó, địa hình hiểm trở của núi rừng Tây Bắc cũng dần được mở ra trước mắt chúng ta.
 Phép đối (đối lập) kết hợp với nhịp thơ 4/3 cùng các từ láy “khúc khuỷu”, “thăm thẳm” tiếp tục khắc hoạ địa hình gieo neo, gồ ghề, gập ghềnh của núi rừng Tây Bắc.
 Từ láy “đêm đêm”, “chiều chiều” gợi thời gian liên tục, liên tiếp, diễn tả sự thường trực. Và ở đây là sự hiểm nguy, độc dữ của thiên nhiên luôn thường trực. Các cụm từ “thác gầm thét”, “cọp trêu người” đã cụ thể hoá thứ âm thanh đáng sợ của thiên nhiên hiểm độc.
 Câu thơ có 5/7 thanh trắc (“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm”) góp phần gợi tả cái gồ ghề, gập ghềnh của địa hình địa thế hiểm trở.
o Các hình ảnh: “hoa về trong đêm hơi”, “mưa xa khơi” tuy chỉ thoáng
hiện trong đoạn thơ nhưng lại đủ sức cân lại vẻ đẹp hùng vĩ, hiểm trở của thiên nhiên núi rừng Tây Bắc. Chúng gợi tả vẻ đẹp rất đỗi lãng mạn, thơ mộng của khung cảnh nơi đây.
 Câu thơ “Mường Lát hoa về trong đêm hơi” gợi không gian đêm ở núi rừng đầy hình ảnh, màu sắc, hương thơm. Người đọc có thể hình dung về một khung cảnh cụ thể với biết bao hoa cỏ, với biết bao sắc màu và cả làn hương dìu dặt trong một đêm sương khói bảng lảng nơi núi rừng miền Tây. Hay với câu thơ “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”, chúng ta lại có thể tưởng tượng ra một màn mưa đang giăng mắc khắp Pha Luông phía xa xa. Và màn mưa ấy đã làm dịu đi cảm giác oi nồng nóng bức của những người lính trên chặng đường hành quân. Nó khiến không gian núi rừng như được gội rửa, được thanh tẩy và trở nên thoáng đãng, mát mẻ, thanh sạch hơn.
 Để gợi tả vẻ đẹp lãng mạn, thơ mộng của thiên nhiên, Quang Dũng đã chọn viết những câu thơ rất nhiều thanh bằng (“Mường Lát hoa về trong đêm hơi”, “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”), hình ảnh thơ giàu sức gợi.
o Hai vẻ đẹp hùng vĩ, dữ dội và thơ mộng, lãng mạn đã luôn đồng hiện trong từng câu thơ, làm nên vẻ đẹp phong phú của bức tranh thiên nhiên núi rừng miền Tây.
+ Hình ảnh người lính trên chặng đường hành quân:
• Không xuất hiện trực tiếp mà chỉ thấp thoáng hiện lên thông qua một vài chi tiết, hình ảnh sau khung cảnh thiên nhiên.
• Hình ảnh người lính hiện lên qua các chi tiết: “đoàn quân mỏi”, “súng ngửi trời”, “Anh bạn dãi dầu không bước nữa/Gục lên súng mũ bỏ quên đời”, “Nhớ ôi Tây Tiến... thơm nếp xôi”.
Những hình ảnh bên trên tập trung khắc họa hình ảnh người lính:
o Phải trải qua nhiều gian khổ, thậm chí hi sinh trên chặng đường hành quân: Chi tiết “đoàn quân mỏi” gợi những gian lao, khó nhọc của những người lính. Lính Tây Tiến phải sống, hành quân, chiến đấu ở một địa bàn rất rộng (cả vùng miền Tây Việt Nam và Thượng Lào), địa hình gồ ghề, gập ghềnh, khúc khuỷu, khí hậu khắc nghiệt, thiên nhiên độc dữ, điều kiện sinh hoạt thiếu thốn. Cái chết thường trực rình rập họ. Câu thơ “Anh bạn dãi dầu không bước nữa/Gục lên súng mũ bỏ quên đời” có thể được hiểu theo nhiều nghĩa, hoặc là người lính mệt quá, kiệt sức mà gục xuống bên đường, hoặc là người lính hi sinh. Dù hiểu theo cách nào thì cũng thấy rõ những gian khổ mà lính Tây Tiến phải đương đầu.
o Mặc dầu vậy, những người lính Tây Tiến vẫn hiện lên với biết bao nhiêu vẻ đẹp:
Dũng cảm, can trường: được bộc lộ qua nỗ lực vượt lên trên những gian khổ, hi sinh của người lính.
Kiêu bạc, thách thức, ngạo nghễ: được thể hiện qua hình ảnh “súng ngửi trời”. Hình ảnh thơ cho thấy vị trí, vị thế của những người lính giữa thiên nhiên hùng vĩ. Con người xuất hiện giữa không gian núi rừng Tây Bắc rộng dài, cao ngất nhưng không hề nhỏ bé, đơn độc mà lại rất hiên ngang, kiêu hùng.
Trẻ trung, tinh nghịch: từ “ngửi” trong cụm từ “súng ngửi trời” gợi hình dung về những chàng trai còn rất trẻ, luôn tếu táo, vui đùa trong những câu chuyện với nhau để quên đi những gian khổ, khó nhọc trên chặng đường hành quân. Cách họ chĩa thẳng mũi súng lên trời cho thấy chất lính ngang tàng, khí phách của họ.
Lãng mạn, hào hoa: Vẻ đẹp này được Quang Dũng ghi nhớ đậm sâu nhất. Từ “nhớ ôi” bộc lộ nỗi nhớ dâng trào mãnh liệt, choán hết tâm trí của nhân vật trữ tình - tác giả. Nỗi nhớ đột khởi dâng trào trong Quang Dũng khi ông nghĩ đến một hình ảnh rất đẹp, rất đầm ấm, quây quần: hình ảnh của những chàng lính Tây Tiến bên những cô gái xinh đẹp ở các bản làng nơi “xứ lạ phương xa”. Nỗi nhớ không đi vào chi tiết, cụ thể mà chỉ được gợi qua hương thơm nồng quyện của những ống cơm lam mà chính tay các cô gái Tây Bắc lam/nấu cho những chàng lính. Tình quân dân thắm thiết, thậm chí là cả tình yêu của họ đã mang hương vị nồng nàn của vùng đất này.
Cái tình tứ, duyên dáng trong tình cảm lứa đôi, cái chất lãng mạn, hào hoa của lính Tây Tiến được Quang Dũng gửi trọn trong từ “mùa em”. Quang Dũng đang viết những dòng thơ này bằng nỗi nhớ, bằng sự hồi tưởng. Và nhớ về khoảnh khắc sum vầy này, Quang Dũng đang nhớ về một mùa, một khoảng thời gian, một miền không gian ăm ắp tình em. Mùa ở đây không đích xác là xuân, hạ, thu, đông mà chỉ đơn giản là mùa có em, là khoảnh khắc những chàng lính được bên những cô gái bản, được những người con gái ấy yêu thương, chăm sóc ân cần. Vậy nên hương nếp xôi không chỉ là hương thơm đặc trưng của lúa nếp Tây Bắc mà còn là hương thơm của tình yêu.
(Liên hệ đến hình tượng người lính trong “Đồng chí” - Chính Hữu, “Nhớ” - Hồng Nguyên để thấy được vẻ chung và nét riêng giữa lính Tây Tiến với những người lính cụ Hồ trong các bài thơ:
Giống: dũng cảm, can trường vượt qua những khó khăn, gian khổ, hi sinh trong chiến đấu.
Khác: lính Tây Tiến rất trẻ trung, tinh nghịch; kiêu bạc, ngạo nghễ; lãng mạn, hào hoa.)
+ Giữa hình tượng người lính Tây Tiến và thiên nhiên núi rừng Tây Bắc có sự hô ứng, tương đồng: Thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội - người lính can trường, dũng cảm; thiên nhiên thơ mộng - người lính lãng mạn, hào hoa. Chính sự hô ứng này tạo nên vẻ đẹp của sự hài hoà giữa thiên nhiên với con người trong lời thơ.
 Nhận xét bút pháp nghệ thuật của nhà thơ
- Đoạn thơ được viết bằng sự đan xen, hoà quyện giữa bút pháp lãng mạn và bút pháp hiện thực:
+ Lãng mạn: vẻ đẹp hùng vĩ, lãng mạn, thơ mộng của khung cảnh thiên nhiên núi rừng miền Tây và vẻ đẹp lãng mạn, hào hoa của những chàng lính Tây Tiến; những câu thơ toàn thanh bằng, ngôn ngữ giàu sức gợi (“hoa về trong đêm hơi”, “mưa xa khơi”, “Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”).
+ Hiện thực: thiên nhiên núi rừng cheo leo, hiểm trở, độc dữ, hiểm nguy và những gian khổ, hi sinh của lính Tây Tiến trên chặng đường hành quân; những câu thơ toàn thanh trắc, ngôn ngữ giàu sắc thái gợi hình (từ láy, phép điệp, phép đối,...).
- Sự đan xen, hòa quyện giữa bút pháp lãng mạn và bút pháp hiện thực góp phần tạo nên vẻ đẹp riêng của khung cảnh thiên nhiên núi rừng miền Tây và hình tượng người lính Tây Tiến.
 Nhận xét, đánh giá; mở rộng, nâng cao
- Đoạn thơ là sự quyện hòa giữa vẻ đẹp nghệ thuật và nội dung, giữa vẻ đẹp của thiên nhiên núi rừng với con người, giữa xúc cảm hào hùng và hào hoa.
- Vẻ đẹp của đoạn thơ thể hiện tấm lòng và sự tài hoa của Quang Dũng khi gợi lại những kỉ niệm về binh đoàn Tây Tiến và núi rừng Tây Bắc.
c. Kết bài
Bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ về đoạn thơ.