Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Mị trong tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” (Tô Hoài) qua đoạn trích dưới đây; từ đó, nhận xét tấm lòng nhân đạo của nhà văn.
Thường khi đến gà gáy sáng Mị ngồi dậy ra bếp sưởi một lúc thật lâu thì các chị em trong nhà mới bắt đầu dậy ra dóm lò bung ngô, nấu cháo lợn. Chỉ chợp mắt được từng lúc, Mị lại thức sưởi lửa suốt đêm. Mỗi đêm, khi nghe tiếng phù phù thổi bếp, A Phủ lại mở mắt. Ngọn lửa sưởi bùng lên, cùng lúc ấy thì Mị cũng nhìn sang, thấy mắt A Phủ trừng trừng, mới biết A Phủ còn sống. Mấy đêm nay như thế. Nhưng Mị vẫn thản nhiên thổi lửa, hơ tay. Nếu A Phủ là cái xác chết đứng đấy, cũng thế thôi. Mị vẫn trở dậy, vẫn sưởi, chỉ biết chỉ còn ở với ngọn lửa. Có đêm A Sử chợt về, thấy Mị ngồi đấy, A Sử đánh Mị ngã ngay xuống cửa bếp. Nhưng đêm sau Mị vẫn ra sưởi như đêm trước.
Lúc ấy đã khuya. Trong nhà đã ngủ yên, thì Mị trở dậy thổi lửa. Ngọn lửa bập bùng sáng lên, Mị lé mắt trông sang, thấy hai mắt A Phủ cũng vừa mở, một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen lại. Nhìn thấy tình cảnh như thế, Mị chợt nhớ lại đêm năm trước A Sử trói Mị, Mị cũng phải trói đứng thế kia. Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được. Trời ơi, nó bắt trói đứng người ta đến chết, nó bắt mình chết cũng thôi, nó bắt trói đến chết người đàn bà ngày trước cũng ở cái nhà này. Chúng nó thật độc ác. Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét, phải chết. Ta là thân đàn bà, nó đã bắt ta về trình ma nhà nó rồi thì chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở đây thôi… Người kia việc gì mà phải chết thế. A Phủ… Mị phảng phất nghĩ như vậy.
Đám than đã vạc hẳn lửa. Mị không thổi, cũng không đứng lên. Mị nhớ lại đời mình, Mị lại tưởng tượng như có thể một lúc nào, biết đâu A Phủ chẳng đã trốn được rồi, lúc ấy bố con Pá Tra sẽ bảo là Mị đã cởi trói cho nó, Mị liền phải trói thay vào đấy, Mị phải chết trên cái cọc ấy. Nghĩ thế, trong tình cảnh này, làm sao Mị cũng không thấy sợ…
Lúc ấy, trong nhà đã tối bưng, Mị rón rén bước lại, A Phủ vẫn nhắm mắt nhưng Mị tưởng như A Phủ đương biết có người bước lại… Mị rút con dao nhỏ cắt lúa, cắt nút dây mây. A Phủ cứ thở phè từng hơi, không biết mê hay tỉnh. Lần lần, đến lúc gỡ được hết dây trói ở người A Phủ thì Mị cũng hốt hoảng. Mị chỉ thì thào được một tiếng “Đi ngay…”, rồi Mị nghẹn lại. A Phủ bỗng khuỵu xuống, không bước nổi. Nhưng trước cái chết có thể đến nơi ngay, A Phủ lại quật sức vùng lên, chạy.
Mị đứng lặng trong bóng tối.
Đáp án đúng:
Bài văn phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Mị trong tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” (Tô Hoài); từ đó, nhận xét tấm lòng nhân đạo của nhà văn có thể được triển khai theo hướng:
a. Mở bài
- Dẫn dắt vấn đề
- Nêu vấn đề
b. Thân bài
Giới thiệu khái quát về Tô Hoài, về “Vợ chồng A Phủ” và đoạn trích
Tham khảo Câu 2 phần Làm văn - Đề luyện 03
Giải quyết vấn đề nghị luận
Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Mị trong đoạn trích
- Ban đầu khi chứng kiến cảnh A Phủ bị trói, Mị vẫn “thản nhiên thổi lửa hơ tay”. Mị “thản nhiên” vì đã quá quen với cảnh tượng đó ở nhà thống lí và còn vì bản thân Mị cũng từng là nạn nhân chịu trói ở nhà thống lí.
- Nhưng một đêm:
+ Khi nhìn thấy “dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen lại” trên gương mặt của A Phủ, Mị đã nhớ lại tình cảnh của mình khi bị A Sử trói vào cột đêm năm trước, rồi Mị nhớ đến người đàn bà bị trói đến chết ở nhà thống lí. Và như thế, thương người, thương mình, mối đồng cảm với những người khốn khổ đã khiến Mị cảm thấy căm phẫn trước tội ác của cha con thống lí (“Chúng nó thật độc ác.”) và nhận thức rõ bất công, ngang trái (“Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét, phải chết”, “Người kia việc gì mà phải chết thế. A Phủ…”). Song, lúc này, ở Mị vẫn còn chút phân vân bởi trong Mị vẫn còn ám ảnh ghê gớm về bóng ma thần quyền (“Ta là thân đàn bà, nó đã bắt ta về trình ma nhà nó rồi thì chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở đây thôi…”).
+ Dòng suy nghĩ miên man khiến Mị nghĩ lúc nào A Phủ sẽ trốn được và Mị sẽ bị cha con thống lí bắt trói thay vào đó. Thực ra, trong tình cảnh bị trói đứng giữa trời đông buốt giá, lại bị bỏ đói suốt mấy ngày liền như thế, A Phủ chỉ còn trông đợi cái chết. Như vậy, ý nghĩ A Phủ sẽ trốn được trong Mị chắc chắn manh nha từ suy nghĩ sẽ cởi trói cho A Phủ của Mị. Còn ý nghĩ Mị sẽ bị cha con thống lí bắt trói thay vào đó xuất hiện trong cô là do Mị vẫn còn bị ám ảnh bởi sức kiềm tỏa của thế lực thần quyền. (Trong đầu Mị vẫn còn nguyên định kiến lạc hậu: đã là ma nhà nó thì chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở đây.) Và những ý nghĩ này đã dẫn Mị đi đến quyết định táo bạo, liều lĩnh ngay sau đó.
+ Hành động cởi trói cho A Phủ của Mị chỉ được tác giả miêu tả bằng hai câu văn ngắn, hành động nhanh, dứt khoát, nhịp văn gấp gáp (“Mị rút con dao nhỏ cắt lúa, cắt nút dây mây. (…) Lần lần, đến lúc gỡ được hết dây trói ở người A Phủ thì Mị cũng hốt hoảng.”) thể hiện sự hồi hộp, khẩn trương, căng thẳng của tình thế cũng như của chính tâm trạng nhân vật.
Cắt dây trói cho A Phủ, Mị không chỉ chống lại nhà A Sử (đại diện của thế lực cường quyền) mà còn chiến thắng sự vây hãm của ma quỉ (thế lực thần quyền). Những câu nói của Mị “A Phủ cho tôi đi.”, “Ở đây thì chết mất.” và hành động cùng A Phủ “lẳng lặng đỡ nhau lao chạy xuống dốc núi” cho thấy sự quyết liệt chống lại các thế lực áp bức của Mị.
Nhận xét tấm lòng nhân đạo của nhà văn
- Nhân đạo: là tình cảm yêu thương con người. Trong văn học, tấm lòng nhân đạo của người viết thường được bộc lộ trên các phương diện:
+ Thấu hiểu, đồng cảm, yêu thương, sẻ chia với nỗi đau khổ của con người.
+ Ngợi ca vẻ đẹp (ngoại hình, nội tâm, nhân cách) của con người.
+ Tố cáo các thế lực phi nhân tính chà đạp lên quyền sống của con người.
+ Bênh vực, minh oan, chiêu tuyết cho con người.
- Tấm lòng nhân đạo của Tô Hoài:
+ Thấu hiểu, đồng cảm sâu sắc với nỗi lòng, tâm trạng của Mị:
• Qua trang văn của mình, Tô Hoài đã phân tích kĩ lưỡng diễn biến tâm trạng của nhân vật;
• Cách nhà văn sử dụng lời văn nửa trực tiếp - nhà văn lặn sâu vào dòng suy nghĩ của nhân vật để viết nên chân thực, sinh động suy nghĩ của nhân vật.
+ Ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn của Mị: sức sống tiềm tàng mãnh liệt, khát vọng cuộc sống tự do, khát vọng hạnh phúc.
- Ý nghĩa của tấm lòng nhân đạo Tô Hoài dành cho nhân vật:
+ Khiến câu chuyện “Vợ chồng A Phủ” không chỉ có giá trị hiện thực mà còn thấm đượm tinh thần nhân đạo.
+ Góp phần làm dày thêm, nối dài thêm truyền thống nhân đạo trong văn học Việt Nam.
Nhận xét, đánh giá; mở rộng, nâng cao
- Đoạn trích đã khắc họa thành công diễn biến tâm trạng của nhân vật Mị trong đêm mùa đông ở Hồng Ngài. Hành động cắt dây trói cho A Phủ, cùng A Phủ thoát khỏi Hồng Ngài thể hiện ý thức chống lại các thế lực phi nhân tính chà đạp lên quyền sống của con người; khẳng định mạnh mẽ sức sống tiềm tàng, khát vọng sống; thể hiện tình yêu sự sống, yêu cuộc đời… trong nhân vật.
- Tô Hoài đã vận dụng thành công nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật. Nhà văn có lúc khách quan kể lại sự việc (“Nhìn thấy tình cảnh như thế, Mị chợt nhớ lại đêm năm trước A Sử trói Mị, Mị cũng phải trói đứng thế kia. Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được.”; “A Phủ… Mị phảng phất nghĩ như vậy.”) nhưng phần lớn các câu trong đoạn lại cho thấy sự thâm nhập sâu sắc của tác giả vào dòng nội tâm nhân vật, để viết nên những lời văn nửa trực tiếp (“Trời ơi, nó bắt trói đứng người ta đến chết, nó bắt mình chết cũng thôi, nó bắt trói đến chết người đàn bà ngày trước cũng ở cái nhà này. Chúng nó thật độc ác. Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét, phải chết. Ta là thân đàn bà, nó đã bắt ta về trình ma nhà nó rồi thì chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở đây thôi… Người kia việc gì mà phải chết thế.”). Sự hòa quyện giữa lời kể của tác giả với dòng suy nghĩ của nhân vật mang đến cảm nhận về sự thấu hiểu, cảm thông, yêu thương sâu sắc mà người viết dành cho nhân vật của mình.
- Hình tượng nhân vật Mị trong đoạn truyện nói riêng và trong tác phẩm nói chung điển hình cho cuộc đời, số phận của những người lao động nghèo khổ ở miền núi phía Bắc những năm trước Cách mạng tháng Tám; góp phần thể hiện giá trị hiện thực và tinh thần nhân đạo sâu sắc của tác phẩm.
c. Kết bài
Bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ về nhân vật Mị.